Dili, 30 Outobru 2024 (Média Democracia) – Relasiona ho loron finadu ne’ebé sei monu iha loron 2 fulan Novembru tinan 2024, ne’ebé kada tinan Sarani Katólika Timor-Leste mós selebra loron matebian (Finadu), ho nune’e Amu Pároku Parókia Sé Katedrál Dili haktuir katak finadu ne’e hanesan tradisaun Katólika ne’ebé eziste iha tempo naruk.
Pároku Parókia Sé Katedrál Dili, Padre Paulos Maia haktuir, sentidu loloos husi loron finadu ne’e hanesan tradisaun Katólika ne’ebé eziste ona iha tempu naruk nia laran no mundu tomak liu-liu inisiu fulan Novembru.
“Loron finadu hanesan loron tradisaun Katólika nia, ne’ebé eziste ona iha tempu naruk, sarani hotu-hotu iha mundu rai klaran hanoin loron rua importante iha fulan Novembru ne’e liu-liu iha loron inisiu Novembru.” Dehan Padre Paulus Maya iha Parókia Sé Katedral Dili Tersa feira ne’e
Nia dehan iha loron 1 fulan Novembru hanesan loron dahuluk hodi selebra festa loron Santu no Santa nian tanba sira bele moris haksolok ona iha reinu lalehan.
“1 Novembru ita-nia selebra festa loron santo sira hotu, ne’ebé ita fiar katak oras ne’e moris haksolok ona iha Maromak nia reinu, entaun ita hanoin ba loron ida iha fulan Novembru ne’e festa ba santo sira hotu-hotu, tuir fali loron rua ne’e loron matebian sira nian, iha loron ne’e ita hanoin ita-nia maluk matebian sira hotu-hotu liu-liu ba sira ne’ebé oras ne’e sei ahi progratoriu nian.” Nia dehan.
Pároku ne’e afirma, iha doutórina no fiar Katólika Igreja eziste buat tolu ne’ebé importante ba kreda no sarani tomak, entaun iha momentu finadu ne’e reza ba matebian sira ne’ebé sei iha purgatoriu nomos sira ne’ebé haksolok ona iha reinu lalehan.
“Iha Igreja peregrina, Igreja Prugante katak Igreja ne’ebé hamos-an, no Igreja Seletial ne’e mak reino lalehan, entaun iha loron finadu ita reza ba ita-nia maluk matebian sira hotu seja ke sira ne’ebé iha mundo rai klaran ne’e, sira ne’ebé sei hamosu an iha ahi-progratoriu no sira hotu ne’ebé haksolok ona ho Maromak iha lalehan.” Nia afirma.
Nia haktuir katak iha loron importante ne’e prinsipálmente sarani sira tenke konsiente ba buat ida folin liu mak reza no halo orasaun ba matebian sira.
“Agora buat sira seluk hanesan ai–funan, hader matebian no tane matebian nian bikan ne’e, parte signifika ida ne’e sekundária husi buat ne’ebé prinsipál, ne’ebé sarani sira tenke halo maka orasaun sira ba matebian sira, ita-nia toman katak hader aifuan, ita halo katupa ka halo buat sira ne’e hodi hader loron matebian nian ne’e tardisaun ida, lá’os kultura hotu no la’ós tardisaun hotu iha.” Nia informa.
Nia dehan hanesan partikulariza husi fatin sira ne’ebé iha ona tradisaun ida ne’e mak bele halo , maibé tuir lolos ema hotu enklina intervensaun no reflesaun ba loron 2 Novembru.
“Iha finadu ita ka ema hotu-hotu prekupadu, sarani balun ba foho vizita familia, vizita inan aman, ba tau aifuan iha foho, sidade Dili rasik mós ba sira ne’ebé hela iha Dili.” Nia dehan
Nia hatutan toman ida mak iha tempo finadu ne’e ema hotu prepara buat hotu inklui hahán no seluk tan maibé matebian presiza ema nia komportamentu atu nune’e bele tulun sira nomos tulun an rasik.
“Ita prepara hahán, ita prepara modo, ita prepara animál, ita prepara tua, buat sira ne’e hotu, maibé presiza ba dauluk katak matebian sira presiza ita-nia orasaun, presiza ita-nia komportamentu ne’ebé di’ak, hatudu komportamentu ne’ebé di’ak atu tulun sira atu tulun mós ita nia an-rasik.” Nia hatutan.
Nia esplika han no hemu buat sira ne’e di’ak maibé dala ruma estraga mós ema iha festa ne’ebé atu hanoin matebian sira no buat sira ne’e mak bele estraga fali nomos bele sobu nia konsénsia.
“Ita han hemu resin liu tiha buat ne’ebé ita-nia obrigasaun ikus mai ita lanu, husi lanu ne’e ita estraga malu no hetan asidente ho buat sira ne’e hotu, entaun sarani sira tenke hatene katak ida ne’ebé importante liu-liu iha tempo finadu ne’e mak ita-nia orasaun ba ita-nia maluk matebian sira, no komporta didi’ak atu tulun matebian sira nia klamar liu-liu iha faze prufikasaun nia ba iha reinu lalehan.“ Nia esplika.
Entretantu nia dehan buat importante iha loron finadu mak Orasaun ba Matebian sira hodi tulun sira-nia klamar iha Lalehan.
Reportajen : Estefania
Foto : Estefania